შფოთვა
რაზე მიგვანიშნებს შფოთვა და როგორ გავუმკლავდეთ მას დამოუკიდებლად
შფოთვა, როგორც ყველა ძირითადი ემოცია, ევოლუციის პროცესში განვითარდა, და ადამიანის ცხოვრებაში კონკრეტული დანიშნულების მატარებელია- გარკვეული მიზეზით ხდება და გარკვეულ მიზანს ემსახურება.
ყოველი ემოციის აღმოცენებას შესაბამისი სიტუაცია სჭირდება და, ძირითადად, ადაპტაციაში გვეხმარება. ერთგვარი ინდიკატორია იმისა, რომ ჩვენს ცხოვრებაში რაღაც ხდება და "სიგნალის" ფუნქციას ასრულებს.
მაგალითად: გაბრაზება არის ჩვენი რეაქცია, როდესაც ვიღაც ცდილობს ჩვენი საზღვრების დარღვევას, სევდა არის რეაქცია ჩვენს ცხოვრებაში მომხდარ დანაკარგზე, ზოგჯერ ეს დანაკლისი არც კი გვაქვს გაცნობიერებული. ზიზღი - გვეხმარება მივხვდეთ, რომ ის, რასთანაც კონკრეტულ მომენტში გვაქვს კავშირი არ მოგვწონს და არ გვსურს არანაირი შეხება გვქონდეს.
საინტერესოა გავიგოთ რას გვკარნახობს შფოთვა?
შფოთვა ძირითადად შესაძლოა იყოს სიგნალი 3 რამის
1) ჩვენი ცხოვრება ამ ეტაპზე მიედინება არასწორი მიმართულებით, და საჭიროა ჩვენგან ქმედება, რომ რაღაც შეიცვალოს. მოვიყვან მაგალითს, ახალგაზრდა ქალს აწუხებდა პანნიკური შეტევები, რომლებიც საკმაოდ ხშირად მეორდებოდნენ. ის 28 წლის განმავლობაში ცხოვრობდა მშობლებთან ერთად, ერთ ჭერ ქვეშ, არ მუშაობდა, რადგან მშობლები ინახავდნენ. ერთი შეხედვით, ეს მისთვის კომფორტული იყო, რადგან არ სურდა მუშაობა და დამოუკიდებელი ცხოვრება, მეორეს მხრივ, მას უწევდა ანგარიში გაეწია ოჯახის წევრებისთვის და დამორჩილებოდა მათ წესებს. მისთვის მშობლებთან ურთიერთობა ყოველდღიურად სულ უფრო და უფრო რთული ხდებოდა, ამბობდა, რომ ცხოვრება არაფრით ახარებდა და არაფერი საინტერესო მის გარშემო არ ხდებოდა. მალე დაეწყო პანიკური შეტევები, რომლებიც 6 თვის განმავლობაში სულ უფრო და უფრო ინტენსიური ხდებოდა.
პანიკური შეტევები ამ შემთხვევაში იყო ახალგაზრდა ქალის რეაქცია იმაზე, რომ ის “იძულებული” იყო საკუთარი დრო და ცხოვრება გაეფანტა, მას არ ჰქონდა არც სამსახური, არც პირადი ურთიერთობები, შესაბამისად არ იყო სექსუალურად დაკმაყოფილებული, ასევე არ ჰქონდა დამოუკიდებლობის განცდა, არ ჰყავდა საინტერესო წრე, მშობლებთან კომუნიკაცია მისთვის სულ უფრო რთული ხდებოდა, ხშირად შეუძლებელიც კი.
შფოთვითი შეტევები წარმოადგენდა მის რეაქცია, გონებიდან განდევნილი ზიზღსა და ბრაზზე, რომელსაც ის განიცდიდა საკუთარი მშობლების მიმართ. თითქოს მისი ფსიქიკა ეუბენბოდა “საით მიექანები? რაღაც გააკეთე რომ ეს სიტუაცია შეიცვალოს….”
ფსიქიკა ყოველთვის გვაფრთხილებს, თუმცა ყველაფერი ასე მარტივად არაა, ჩვენი ყველა ნეგატიური ემოცია დაკავშირებულია ერთმანეთთან ბრაზი, ზიზღი, სირცხვილი, სევდა, დანაშაულის გრძნობა და შფოთვა. და თუ მაგალითად ჩვენ არ ვაძლევთ საკუთარ თავს ერთი რომელიმე ემოციის გამოხატვის უფლებას, მაგალითად ბრაზის, მთელი ამ ბრაზის ენერგია გადააიზრდება შფოთვაში და ამ შემთხვევაში ადამიანს ეწყება “რაღაცის” (გაურკვევლის) პანიკური შიში.
გირჩევთ წიგნს Scott Stossel Century of Anxiety
აქ სკოტი ყვება, როგორ იტანჯებოდა სკოტი წლების განმავლობაშ პანიკური შეტევებით ან შიშით რომ მალე პანიკური შეტევა დაემართებოდა და დეტალურად აღწერს საკუთარ გზას გამოჯანმრთელებისკენ.
ერთ შეხედვით წესები ძალიან მარტივია, აკეთო ის რაც გსურს, და არ აკეთო ის რაც არ გსურს. თუმცა მათი მოქმდებაში მოყვანა არც ისეთი მარტივია როგორც ერთი შეხედვით ჩასნ.
ძალიან ბევრი ადამიანი განიცდის წნეხს მშობლებისგან ან საყვარელი ადამიანებისგან, მაგრამ ისინი მაინც აგრძელებენ მათთან კომუნიკაციას, და ზუსტად იმის გამო, რომ ამ ადამიანებს არ შეუძლიათ საკუთარი ბრაზის გამოხატვა მშობლების მიმართ მთელი ეს ნეგატიური ენერგია გარდაიქმნება შფოთვად. როგორც ვიცით, ენერგია არ იკარგება, ის გარდაიქმნება, სწორედ ამაში მდგომარეობს რ. მაიერსისა და ჯ. ჯოულის ჩამოყალიბებული ენერგიის მუდმივობის კანონიც.
კიდევ ერთი მაგალითი: მამაკაცი 44 წლის, რომელიც წლების განმავლობაში იტანჯებოდა პანიკური შეტევებით, მუშაობდა ძალიან პრესტიჟულ ადგილას, თუმცა მას არ მოსწონდა მისი სამსახური, არც პროფესია, არც თანამშრომლები. გაუსაძლისი იყო 9 საათიან სამუშაო დღეც და 3 საათის გზაში საცობებში გატარება. სამსახურის გარდა დრო არაფრისთვის რჩებოდა, არც ოჯახისთვის, არც მეგობრებისთვის, არც გართობისთვის და რაც მთავარია არც განმარტოებისთვის. საბოლოოდ სიტუაცია იმდენად გაუსაძლისი გახდა, რომ საერთოდ შეწყვიტა სამსახურში სიარული, ჯერ გრძელი შვებულება აიღო, ბოლოს კი საერთოდ უარი თქვა. პანიკური შეტევები ნელ-ნელა შემცირდა, ბოლოს კი საერთოდ გაქრა.
დასკვნა: თუ გაწუხებს შფოთვა (ქრონიკული სტრესი) ეს შეიძლება იყოს ნიშანი იმისა, რომ ცხოვრებაში რაღაცს უნდა შეცვალო. შფოთვა მხოლოდ მაშინ შეწყდება როდესაც შეძლებთ ამ ცვლილების განხორციელებას. თუმცა საკუთარი თავის შეცნობის გარეშე, ცვლილებები არ დაიწყება. თუ არ იცი რეალურად რისგანაა გამოწვეული შიში და შფოთვა შენს ცხოვრებაში, როგორ გაუკლავდები მას?
როდესაც ვმუშაობთ მხოლოდ სიმპტომზე - პანიკური შეტევის - მოხსნაზე, ჩვენი დაუკმაყოფილებლობის გრძნობა იჩენს თავს, სხვა სიმპტომის სახით. ამიტომ ფსიქოანალიტიკური თერაპიის დროს შფოთვაზე მუშაობა იწყება საკუთარი შინაგანი კონფლიქტების გაანალიზებით. ამის გარეშე შეუძლებელია მივაღწიოთ სასურველ შედეგს, შეიძლება კოგნიტურ-ბიჰევიორული თერაპიის და ტექნიკების დახმარებით მოვიშოროთ შფოთვა, მაგრამ განგვივითარდეს დამოკიდებულება ალკოჰოლზე, რაც პრობლემას რა თქმა უნდა ვერ გადაგვიჭრის, რადგან ჩვენი კეთილდღეობის ხარისხი ისევ ქვემო ნიშნულებთან დარჩება მიახლოებული.
2) შეიძლება შფოთვა იმის მომსაწავებელიც იყოს, რომ ჩვენ სწორი გზით მივემართებით ცხოვრებაში, მაგრამ გვეშინია, რადგან ჯერ-ჯერობით არ ვართ მზად ან არ ვიცით როგორ გავუმკლავდეთ ახალ სირთულეებს, რადგან ჯერ არ გვაქვს გამოცდიელბა, გვეშინია რადგან ახალ იქ ვართ სადაც ჯერ არასდროს ვყოფილვართ. ჩვენი ფსიქიკაც გრძნობს ამას და გვაფრთხილებს, რომ რაღაც ახალი ხდება, შეიძლება იყოს საშიში და ამიტომ საჭიროა ფრთხილად ვიყოთ. ბევრი მაგალითი შეგვიძლია მოვიყვანოთ, როდესაც პირველად მივდივართ პაემანზე დიდი ხნის ქრაშთან, პირველი დღე ახალ სამსახურში, პირველი ფრენა, როდესაც ვსწავლობთ რაღაც ახლის კეთებას, როდესაც დავასრულეთ სწავლა და დროა კარიერული პირევლი ნაბიჯები გადავდგათ და ჯერ ჯერობით უცნობია რა იქნება მომავალში. რა თქმა უნდა ამ სიახლეებზე უარი არ უნდა ვთქვათ შფოთვის გამო.
3) მესამე, რაზეც შეიძლება მიგვანიშნებდეს შფოთვა, არის ის, რომ ახლა, ამ მომენტში, ჩვენს ცხოვრებაში შეიძლება ხდებოდეს რაღაც ისეთი, რაც ადრე უკვე მოხდა (მეორდება ან ნაწილობრივ მეორდება) და ცუდად ან წარუმატებლად დასრულდა. ასეთ დროს ჩვენ უგვაქვს შიში, რომელიც გამოწვეულია ჩვენი ბავშვობის ან ცხოვრებისეული გამოცდილებით. მაგალითად სექსის შიში, კრიტიკის შიში, ფრენის შიში.
ყველა ჩვენი ბაზისური ემოცია შიში იქნება ეს, ბრაზი თუ შფოთვა რაღაცაზე მიგვანიშებს და ჩვენი კეთილდღეობისთვის აღმოცედნება. ემოციების არ უნდა გვეშინოდეს, არამედ ყური დავუგდოთ, რათა სწორად და ეფექტურად ვმართოთ საკუთარი ცხოვრება მათი დახმარებით. ეს გვეხმარება ვიცხოვროთ საკუთარი ცხოვრებით და გავიუმჯობესოთ მისი ხარისხი. ამიტომ ვეცადოთ ყური მივუგდოთ და დავაკვირდეთ, რას გვეუბნება ჩვენი შფოთვა, როდის და რატომ აღმოცენდება, რა გაფრთხილების მატარებელია და ვეცადოთ გავიგოთ მისი არსი.
ყოველი ემოციის აღმოცენებას შესაბამისი სიტუაცია სჭირდება და, ძირითადად, ადაპტაციაში გვეხმარება. ერთგვარი ინდიკატორია იმისა, რომ ჩვენს ცხოვრებაში რაღაც ხდება და "სიგნალის" ფუნქციას ასრულებს.
მაგალითად: გაბრაზება არის ჩვენი რეაქცია, როდესაც ვიღაც ცდილობს ჩვენი საზღვრების დარღვევას, სევდა არის რეაქცია ჩვენს ცხოვრებაში მომხდარ დანაკარგზე, ზოგჯერ ეს დანაკლისი არც კი გვაქვს გაცნობიერებული. ზიზღი - გვეხმარება მივხვდეთ, რომ ის, რასთანაც კონკრეტულ მომენტში გვაქვს კავშირი არ მოგვწონს და არ გვსურს არანაირი შეხება გვქონდეს.
საინტერესოა გავიგოთ რას გვკარნახობს შფოთვა?
შფოთვა ძირითადად შესაძლოა იყოს სიგნალი 3 რამის
1) ჩვენი ცხოვრება ამ ეტაპზე მიედინება არასწორი მიმართულებით, და საჭიროა ჩვენგან ქმედება, რომ რაღაც შეიცვალოს. მოვიყვან მაგალითს, ახალგაზრდა ქალს აწუხებდა პანნიკური შეტევები, რომლებიც საკმაოდ ხშირად მეორდებოდნენ. ის 28 წლის განმავლობაში ცხოვრობდა მშობლებთან ერთად, ერთ ჭერ ქვეშ, არ მუშაობდა, რადგან მშობლები ინახავდნენ. ერთი შეხედვით, ეს მისთვის კომფორტული იყო, რადგან არ სურდა მუშაობა და დამოუკიდებელი ცხოვრება, მეორეს მხრივ, მას უწევდა ანგარიში გაეწია ოჯახის წევრებისთვის და დამორჩილებოდა მათ წესებს. მისთვის მშობლებთან ურთიერთობა ყოველდღიურად სულ უფრო და უფრო რთული ხდებოდა, ამბობდა, რომ ცხოვრება არაფრით ახარებდა და არაფერი საინტერესო მის გარშემო არ ხდებოდა. მალე დაეწყო პანიკური შეტევები, რომლებიც 6 თვის განმავლობაში სულ უფრო და უფრო ინტენსიური ხდებოდა.
პანიკური შეტევები ამ შემთხვევაში იყო ახალგაზრდა ქალის რეაქცია იმაზე, რომ ის “იძულებული” იყო საკუთარი დრო და ცხოვრება გაეფანტა, მას არ ჰქონდა არც სამსახური, არც პირადი ურთიერთობები, შესაბამისად არ იყო სექსუალურად დაკმაყოფილებული, ასევე არ ჰქონდა დამოუკიდებლობის განცდა, არ ჰყავდა საინტერესო წრე, მშობლებთან კომუნიკაცია მისთვის სულ უფრო რთული ხდებოდა, ხშირად შეუძლებელიც კი.
შფოთვითი შეტევები წარმოადგენდა მის რეაქცია, გონებიდან განდევნილი ზიზღსა და ბრაზზე, რომელსაც ის განიცდიდა საკუთარი მშობლების მიმართ. თითქოს მისი ფსიქიკა ეუბენბოდა “საით მიექანები? რაღაც გააკეთე რომ ეს სიტუაცია შეიცვალოს….”
ფსიქიკა ყოველთვის გვაფრთხილებს, თუმცა ყველაფერი ასე მარტივად არაა, ჩვენი ყველა ნეგატიური ემოცია დაკავშირებულია ერთმანეთთან ბრაზი, ზიზღი, სირცხვილი, სევდა, დანაშაულის გრძნობა და შფოთვა. და თუ მაგალითად ჩვენ არ ვაძლევთ საკუთარ თავს ერთი რომელიმე ემოციის გამოხატვის უფლებას, მაგალითად ბრაზის, მთელი ამ ბრაზის ენერგია გადააიზრდება შფოთვაში და ამ შემთხვევაში ადამიანს ეწყება “რაღაცის” (გაურკვევლის) პანიკური შიში.
გირჩევთ წიგნს Scott Stossel Century of Anxiety
აქ სკოტი ყვება, როგორ იტანჯებოდა სკოტი წლების განმავლობაშ პანიკური შეტევებით ან შიშით რომ მალე პანიკური შეტევა დაემართებოდა და დეტალურად აღწერს საკუთარ გზას გამოჯანმრთელებისკენ.
ერთ შეხედვით წესები ძალიან მარტივია, აკეთო ის რაც გსურს, და არ აკეთო ის რაც არ გსურს. თუმცა მათი მოქმდებაში მოყვანა არც ისეთი მარტივია როგორც ერთი შეხედვით ჩასნ.
ძალიან ბევრი ადამიანი განიცდის წნეხს მშობლებისგან ან საყვარელი ადამიანებისგან, მაგრამ ისინი მაინც აგრძელებენ მათთან კომუნიკაციას, და ზუსტად იმის გამო, რომ ამ ადამიანებს არ შეუძლიათ საკუთარი ბრაზის გამოხატვა მშობლების მიმართ მთელი ეს ნეგატიური ენერგია გარდაიქმნება შფოთვად. როგორც ვიცით, ენერგია არ იკარგება, ის გარდაიქმნება, სწორედ ამაში მდგომარეობს რ. მაიერსისა და ჯ. ჯოულის ჩამოყალიბებული ენერგიის მუდმივობის კანონიც.
კიდევ ერთი მაგალითი: მამაკაცი 44 წლის, რომელიც წლების განმავლობაში იტანჯებოდა პანიკური შეტევებით, მუშაობდა ძალიან პრესტიჟულ ადგილას, თუმცა მას არ მოსწონდა მისი სამსახური, არც პროფესია, არც თანამშრომლები. გაუსაძლისი იყო 9 საათიან სამუშაო დღეც და 3 საათის გზაში საცობებში გატარება. სამსახურის გარდა დრო არაფრისთვის რჩებოდა, არც ოჯახისთვის, არც მეგობრებისთვის, არც გართობისთვის და რაც მთავარია არც განმარტოებისთვის. საბოლოოდ სიტუაცია იმდენად გაუსაძლისი გახდა, რომ საერთოდ შეწყვიტა სამსახურში სიარული, ჯერ გრძელი შვებულება აიღო, ბოლოს კი საერთოდ უარი თქვა. პანიკური შეტევები ნელ-ნელა შემცირდა, ბოლოს კი საერთოდ გაქრა.
დასკვნა: თუ გაწუხებს შფოთვა (ქრონიკული სტრესი) ეს შეიძლება იყოს ნიშანი იმისა, რომ ცხოვრებაში რაღაცს უნდა შეცვალო. შფოთვა მხოლოდ მაშინ შეწყდება როდესაც შეძლებთ ამ ცვლილების განხორციელებას. თუმცა საკუთარი თავის შეცნობის გარეშე, ცვლილებები არ დაიწყება. თუ არ იცი რეალურად რისგანაა გამოწვეული შიში და შფოთვა შენს ცხოვრებაში, როგორ გაუკლავდები მას?
როდესაც ვმუშაობთ მხოლოდ სიმპტომზე - პანიკური შეტევის - მოხსნაზე, ჩვენი დაუკმაყოფილებლობის გრძნობა იჩენს თავს, სხვა სიმპტომის სახით. ამიტომ ფსიქოანალიტიკური თერაპიის დროს შფოთვაზე მუშაობა იწყება საკუთარი შინაგანი კონფლიქტების გაანალიზებით. ამის გარეშე შეუძლებელია მივაღწიოთ სასურველ შედეგს, შეიძლება კოგნიტურ-ბიჰევიორული თერაპიის და ტექნიკების დახმარებით მოვიშოროთ შფოთვა, მაგრამ განგვივითარდეს დამოკიდებულება ალკოჰოლზე, რაც პრობლემას რა თქმა უნდა ვერ გადაგვიჭრის, რადგან ჩვენი კეთილდღეობის ხარისხი ისევ ქვემო ნიშნულებთან დარჩება მიახლოებული.
2) შეიძლება შფოთვა იმის მომსაწავებელიც იყოს, რომ ჩვენ სწორი გზით მივემართებით ცხოვრებაში, მაგრამ გვეშინია, რადგან ჯერ-ჯერობით არ ვართ მზად ან არ ვიცით როგორ გავუმკლავდეთ ახალ სირთულეებს, რადგან ჯერ არ გვაქვს გამოცდიელბა, გვეშინია რადგან ახალ იქ ვართ სადაც ჯერ არასდროს ვყოფილვართ. ჩვენი ფსიქიკაც გრძნობს ამას და გვაფრთხილებს, რომ რაღაც ახალი ხდება, შეიძლება იყოს საშიში და ამიტომ საჭიროა ფრთხილად ვიყოთ. ბევრი მაგალითი შეგვიძლია მოვიყვანოთ, როდესაც პირველად მივდივართ პაემანზე დიდი ხნის ქრაშთან, პირველი დღე ახალ სამსახურში, პირველი ფრენა, როდესაც ვსწავლობთ რაღაც ახლის კეთებას, როდესაც დავასრულეთ სწავლა და დროა კარიერული პირევლი ნაბიჯები გადავდგათ და ჯერ ჯერობით უცნობია რა იქნება მომავალში. რა თქმა უნდა ამ სიახლეებზე უარი არ უნდა ვთქვათ შფოთვის გამო.
3) მესამე, რაზეც შეიძლება მიგვანიშნებდეს შფოთვა, არის ის, რომ ახლა, ამ მომენტში, ჩვენს ცხოვრებაში შეიძლება ხდებოდეს რაღაც ისეთი, რაც ადრე უკვე მოხდა (მეორდება ან ნაწილობრივ მეორდება) და ცუდად ან წარუმატებლად დასრულდა. ასეთ დროს ჩვენ უგვაქვს შიში, რომელიც გამოწვეულია ჩვენი ბავშვობის ან ცხოვრებისეული გამოცდილებით. მაგალითად სექსის შიში, კრიტიკის შიში, ფრენის შიში.
ყველა ჩვენი ბაზისური ემოცია შიში იქნება ეს, ბრაზი თუ შფოთვა რაღაცაზე მიგვანიშებს და ჩვენი კეთილდღეობისთვის აღმოცედნება. ემოციების არ უნდა გვეშინოდეს, არამედ ყური დავუგდოთ, რათა სწორად და ეფექტურად ვმართოთ საკუთარი ცხოვრება მათი დახმარებით. ეს გვეხმარება ვიცხოვროთ საკუთარი ცხოვრებით და გავიუმჯობესოთ მისი ხარისხი. ამიტომ ვეცადოთ ყური მივუგდოთ და დავაკვირდეთ, რას გვეუბნება ჩვენი შფოთვა, როდის და რატომ აღმოცენდება, რა გაფრთხილების მატარებელია და ვეცადოთ გავიგოთ მისი არსი.
პანიკური შეტევების მიზეზი.
პირველად ახალშობილი განიცდის შფოთვას დაახლოებით 8 თვის ასაკში როდესაც ხდება სტრუქტურის პირველადი ჩამოყალიბება, როდესაც ხდება საზღვრის შექმნა “მე”-ს და გარე სამყაროს შორის. ანუ ახალშობელი აანალიზებს, რომ არსებობს ის და არსებობს გარე სამყარო. როგორ ჩნდება შფოთვა? როგორც რეაქცია საკუთარი უმწეობის შეგრძნებაზე, ანუ ახალშობილი აანალიზებს რა თავის უმწეობას გარე სამყაროს წინაშე, პასუხობს ამ ყოველივეს შფოთვით და პანიკით, რადგან ახალშობილს სხვა ინსტრუმენტები არ გააჩნია, არაფრის გაკეთება არ შეუძლია ჯერ და დამოკიდებულია სხვაზე. მისი შფოთვა რეალურია და ადეკვატური. მას სჭირდება დედა, დედა კი ამ დროს ამყარებს საზღვარს ბავშვის “მე”-სა და გარე სამყაროს შორის, დამამშვიდებელი ინტროექტის შექმნით. ანუ როდესაც ბავშვს ეშინია, ის აღიქვამს სამყაროს საშიშად, ცუდად, უკიდეგანოდ, საკუთარ თავს კი აღიქვამს უსუსურად. დედა კი ამ დროს მასთანაა, აწყნარებს, გადააქვს მისი ყურადღება სხვადასხვა რამეზე, ზრუნავს, რომ ბავშვი იყოს მშვიდად, წყნარად, დანაყრებული, მშრალი. ანუ ქმნის მისთვის დამამშვიუდებელ ინტროექტს. დედის ეს გამოსახულება, რომელთანაც შემდგომში ბავშვი იდენტიფიცირდება აძლევს მას პოზიტიურ დაპირებას, რომ სამყარო უსაფრთხოა და კარგი და შეუძლია ენდოს. ეს აუცილებელია ბავშვისთვის, რათა მას ჰქონდეს იმედი და მოტივაცია, რომ გამოუმუშავდეს ცნობისმოყვარეობა, რათა შეძლოს გარე სამყაროს შეცნობა და შესწავლა. ბავშვი უნდა განიცდიდეს ცნობისმოყვარეობას გარე სამყაროს მიმართ და არა შფოთვას და შიშს.
თუ დავაკვირდებით ხშირად შევნიშნავთ, რომ ვისაც შფოთვა და პანიკური შეტევები აწუხებს მათი დედებიც ზუსტად ამ პრობლემის წინაშე დგანან, რადგან ცხოვრების პირველ წელიწადში დედამ ვერ შეძლო სათანადოდ ბავშვის დამშვიდება და დაწყნარება. ეს არც ცუდია არც კარგი. გამომდინარე იქიდან, რომ მსოფლიოში ძალიან სწრაფად იცვლება ყველაფერი, არავინ იცის რომელი თვისება უფრო მეტად გამოგვადგება ხვალ.
დედას შეუძლია პატარას დამამშვიდებელი სიტყვები უთხრას, მაგრამ თუ ის ამ დროს ნერვიულობს და შფოთავს ეს შფოთვა ბავშვს აუცილებლად გადაეცემა. ბავშვი გრძნობს, რომ გარე სამყარო არასტაბილურია, საშიშია, ყოველთვის ფრთხილად უნდა იყოს.
ხოლო ბავშვები, რომლებსაც ჰყავდათ მშვიდი, გაწონასწორებული დედები, ხშირად თავადაც ესეთები არიან, რადგან დედასთან იდენტიფიცირდებიან. მარტივად შეუძლიათ საკუთარი თავის დამშიდება, დაწყნარება, ყურადღების გადატანა, რაციონალიზირება.
თუ დედა იყო ნერვიული და შფოთავდა ბავშვის ახალშობილობის პერიოდში ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ისინი არასწორად ზრდიდნენ ბავშვებს, უბრალოდ კონკრეტულ პერიოდში მათ თავს ხდებოდა რაღაც ისეთი, რაც იყო ობიექტურად შემაშფოთებელი, მაგალითად ომი, ტრაგედია, ოჯახური პრობლემები და ა.შ.
ან შესაძლებელია წინაპრებს ჰქონდათ რაღაც კონკრეტული გამოცდილება, რომლის საფუძველზეც გამოუმუშავდათ თვითგადარჩენის მიზნით ეს თვისება და ესეთ დროს სრულიად გამართლებულია, რომ რომელიღაც თვისება თაობიდან თაობას გადაეცემა (თვითგადარჩენის მიზნით).
ჩვენი ამოცაანაა ამ ჩვენს შფოთვასთან მოპყრობა ვისწავლოთ, რათა გავიუმჯობესოთ ცხოვრების ხარისხი.
თუ დავაკვირდებით ხშირად შევნიშნავთ, რომ ვისაც შფოთვა და პანიკური შეტევები აწუხებს მათი დედებიც ზუსტად ამ პრობლემის წინაშე დგანან, რადგან ცხოვრების პირველ წელიწადში დედამ ვერ შეძლო სათანადოდ ბავშვის დამშვიდება და დაწყნარება. ეს არც ცუდია არც კარგი. გამომდინარე იქიდან, რომ მსოფლიოში ძალიან სწრაფად იცვლება ყველაფერი, არავინ იცის რომელი თვისება უფრო მეტად გამოგვადგება ხვალ.
დედას შეუძლია პატარას დამამშვიდებელი სიტყვები უთხრას, მაგრამ თუ ის ამ დროს ნერვიულობს და შფოთავს ეს შფოთვა ბავშვს აუცილებლად გადაეცემა. ბავშვი გრძნობს, რომ გარე სამყარო არასტაბილურია, საშიშია, ყოველთვის ფრთხილად უნდა იყოს.
ხოლო ბავშვები, რომლებსაც ჰყავდათ მშვიდი, გაწონასწორებული დედები, ხშირად თავადაც ესეთები არიან, რადგან დედასთან იდენტიფიცირდებიან. მარტივად შეუძლიათ საკუთარი თავის დამშიდება, დაწყნარება, ყურადღების გადატანა, რაციონალიზირება.
თუ დედა იყო ნერვიული და შფოთავდა ბავშვის ახალშობილობის პერიოდში ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ისინი არასწორად ზრდიდნენ ბავშვებს, უბრალოდ კონკრეტულ პერიოდში მათ თავს ხდებოდა რაღაც ისეთი, რაც იყო ობიექტურად შემაშფოთებელი, მაგალითად ომი, ტრაგედია, ოჯახური პრობლემები და ა.შ.
ან შესაძლებელია წინაპრებს ჰქონდათ რაღაც კონკრეტული გამოცდილება, რომლის საფუძველზეც გამოუმუშავდათ თვითგადარჩენის მიზნით ეს თვისება და ესეთ დროს სრულიად გამართლებულია, რომ რომელიღაც თვისება თაობიდან თაობას გადაეცემა (თვითგადარჩენის მიზნით).
ჩვენი ამოცაანაა ამ ჩვენს შფოთვასთან მოპყრობა ვისწავლოთ, რათა გავიუმჯობესოთ ცხოვრების ხარისხი.
როგორ გავუმკლავდეთ შფოთვას დამოუკიდებლად
პირველ რიგში, შევიარაღდეთ ცოდნით!
ამ სტატიაში განვიხილავთ 3 ძირითად ნაბიჯს შფოთვითი აშლილობისგან გასათავისუფლებლად.
გამოვიყენებთ კონცეფციას, რომ ყველა ემოცია ინტენსიობის მიხედვით შეიძლება გადანაწილდეს შკალაზე 0-10 მდე.
1 ნაბიჯი - უნდა ვისწავლოთ როგორ შევამციროთ ყველაზე მწვავე და ინტენსიური პანიკური შეტევა (მაჩვენებლით 8-10). ვისწავლით როგორ შევძლოთ საკუთარი თავის დამშვიდება.
2 ნაბიჯი - (ჩვენი სამუშაოს ძირითადი ნაწილი) - ვისწავლით მუშაობას საშუალო ინტენსიობის შფოთვასთან (4-7 ქულა).
3 ნაბიჯი - 1-3 მდე ინტენსიობის შფოთვის შემცირება, მუშოაბა ჩვენი ყველა ემოციის დაბალანსებაზე და რაც მთავარია როგორ დავიწყოთ პოზიტიურად აზროვნება.
ნაბიჯი პირველი - როგორ შევაჩეროთ დამოუკიდებლად ყველაზე მწვავე პანიკური შეტევა, თანაც ისე, რომ შევამციროთ არა მხოლოდ მისი ინტენსიობა, არამდენ სიხშირე (რომ ისინი აღარ განმეორდნენ).
როდესაც განვიცდით შფოთვას საშუალოდ სიმძლავრის მაგალითად 4-7 მდე, შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ, რომ წელამდე შევტოპეთ ოკეანეში, ასეთ დროს ჯერ კიდევ შეგვიძლია სიტუაციის კონტროლი, მაგრამ როდესაც განვიცდით უფრო მძლავრ შფოთვას 8-10 - თითქოს ვიძირებით ოკეანეში, ან თითქოს ძალიან, ძალიან დავპატარავდით და წყლით სავსე ჭიქაში აღმოვჩნდით. ერთადერთი საშუალება საკუთარი თავი ვიხსნათ ამ ტიტუაციიდან არის გავხდეთ ამ ჭიქაზე მეტი, გავზარდოთ საკუთარი თავი და ამით შევამციროთ შფოთვითი ოკეანის მასშტაბი. ადამიანებისთვის, რომლებსაც არ აწუხებთ შფოთვითი აშლილობა ამის გაკეთება ძალიან მარტივია, რადგან მათ შეუძლიათ დროულად შეჩერდნენ, რადგან კარგად აქვთ განვითარებული ‘ფსკერის შეგრძენება’.
ვისწავლით, თუ როგორ შევძლოთ დროულად შეჩერება, როგორ შევიგრძნოთ ეს “ფსკერი”, გავიგოთ რას ნიშნავს ეს და როგორ მოქმედებს.
ამას რა თქმა უნდა ვარჯიში სჭირდება, რომ გამოვიმუშაოთ ჩვევა. შეიძლება პირველივე ჯერზე არ გამოგვივიდეს, მაგრამ აუცილებლად უნდა გავაგრძელოთ ვარჯიში, ჩვევის გამოსამუშავებლად, რათა შემდეგ გამოვიყენოთ კრიტიკულ მომენტში.
მოკლედ, უნდა ვისწავლოთ საკუთარი თავის დამშვიდება, რათა შევძლოთ გაანალიზება, რომ რაც ახლა ჩვენ თავს ხდება ნორმალურია, ჩვენც ნორმალურები ვართ. ზუსტად ასე იქცევიან ადამიანები, რომლებსაც არ აწუხებთ შფოთვითი პრობლემები.
სავარჯიშო - კონცენტრირება, აქ და ახლა.
როგორც წესი, როდესაც პირველად შევიგრძნობთ ძლიერ შფოთვას/პანიკურ შეტევას გვეჩვენება, რომ უკვე ჩავიდინეთ რაღაც ფატალური შეცდომა, რომლის გამოსწორება შეუძლებელია და წინ მხოლოდ კატასტროფა გველის, ან გვაქვს ძლიან ძალიან დიდი შიში მომავლის, რადგან არ ვიცით რა იქნება შემდეგ და როგორ უნდა მოვიქცეთ, როგორ უნდა გადავრჩეთ.
როგორც ვხედავთ ჩვენი ფიქრები კონცენტრირდება ან მომავალზე ან წარსულზე, ამიტომ საჭიროა ნელ-ნელა ვკონცენტრირდეთ რა ხდება აქ და ახლა. ვაძლევთ საკუთარ თავს პაუზის და სულის მოთქმის საშუალებას. მაგალითად მედიტაცია და რელაქსაცია კარგი საშუალებაა წინასწარ მოვემზადოთ ასეთი კრიტიკული სიტუაციითვის.
რას გვასწავლის მედიტაცია?
ვკონცენტრირდეთ იმაზე, თუ რა ხდება აქ და ახლა და აღვიქვათ რეალობა შეფასების გარეშე. ასევე შევაჩეროთ ნეგატიური ფიქრების ნაკადი, ავღნიშნოთ რომ ეს ნეგატიური ფიქრებია და კრიტიკულად მივუდგეთ.
რას გვასწავლის რელაქსაცია?
დავმშვიდდეთ ფიზიკურად. როდესაც ვაკეთებთ სარელაქსაციო სავარჯიშოებს კონცენტრირდით იმაზე, თუ რა ხდება აქ და ახლა, თქვენ ფიზიკურ შეგრძნებებზე, თქვენს ფიქრებზე, რაზე ფიქრობთ, როგორ მოძრაობთ, თითქოს საკუთარ თავს გვერდიდან უყურებთ, ირთვება თქვენი გონება და კრიტიკა და თქვენ უკვე გადადიხართ ზრდასრულ, დამკვირვებლის პოზიციაზე - მაგრამ შეფასების გარეშე. ასეთ დროს თქვენ თქვენს შფოთვას უკვე აღარ გაურბიხართ, ითმენთ, მაგრამ აღარ შფოთავთ, არამედ მშვიდად აკვირდებით საკუთარ თავს და პროცესში აღმოაჩენთ, რომ საშიში არაფერია.
ეს ინსტრუმენტები ძალიან კარგად მოქმედებს თუმცა არასტაბილურია.
გამოგვადგება თუ გვსურს ძალიან ძლიერი შფოთვის / პანიკის 8-10 შემცირება გვიდნა საშუალო ნიშნულამდე. მაგრამ შემდეგ აუცილებელია დავიწყოთ მუშაობა ფიქრებზე. თუ ამას არ გავაკეთებთ, ჩვენი საშუალო სიმძლავრის შფოთვა შეიძლება ისევ გაიზარდოს.
მაგალითად როდესაც ხელი ან ფეხი ამოგვივარდება, ადგილზე ჩასმა საკმარისი არაა, აუცილებელია დამუშავებ, შეხვევა. თუ ეს არ მოხდება თავიდან ამოვარდნის რისკი ძალიან მაღალია.
ამიტომ აუცილებელია მეორე ნაბიჯზეც გადავიდეთ.
შფოთვის ყველა ინტენსიოობას აქვს საკუთარი ინსტრუმენტები, რაზეც ვისაუბრეთ - დამამშვიდებელი - ეს სავარჯიშოები არის მხოლოდ იმისთვის, რომ შევამციროთ ძლიერი პანიკა.
მეორე ნაბიჯი - მიზანია განვთავისუფლდეთ შფოთვისგან ერთხელ და სამუდამომ.
ამისთვის საჭიროა ვისწავლოთ შფოთვის გამომწვევ ფიქრებთან და აზრებთან მუშაობა.
პირველი ნაბიჯი ყოველთვის შფოთვის აღქმაა, ხოლო შფოთვის გაცნობიერება უფრო დეტალური პროცესია.
წარმოიდგინეთ სიტუაცია, რომ მეგობარმა დაგპატიჟათ ისეთ ადგილას, სადაც ბერვი ადამიანი მოიყრის თავს, მაგალითად ისეთი ადამიანის წვეულებაზე, რომელსაც არ იცნობთ, არც სხვა სტუმრებს იცნობთ. ამ მომენტში გრძნობთ ღელვას. თუ ამ დროს დაუსვამთ თქვენს თავს შეკითხვას “რა მაწუხებს? რატომ ავღელდი?” შეიძლება შემდეგი პასუხების ვარიანტები ჩამოწეროთ:
მაგალითად:
ერთ-ერთი მიზეზი იმისა, თუ რატომ გვეშინია ჩვენი შფოთვის გამომწვევი აზრების, არის ის, რომ არ ვიცით როგორ გავუმკლავდეთ მათ.
პირველი, რაც უნდა გავაკეთოთ ჩვენს გამოვლენილ შფოთვის გამომწვევ აზრებთან მიმართებაში, არის ის, რომ შევამოწმოთ არის თუ არა ეს აზრი ადეკვატური. რამდენად რაციონალურია და რამდენად ობიექტურიდ ასახავს რეალობას. ეს აზრები შეიძლება იყოს როგორც სრულიად ადეკვატური და რაციონალური, ისე ნაწილობრივ, ასევე საერთოდ არარაციონალურიც. ყველაზე ფართოგავრცელებული მეთოდი ამისათვის არის კოგნიტური რესტურქტურიზაციის მეთოდი .
აზრების რაციონალურობის და ადეკვატურობის შესამოწმებლად არსებობს 12 ძირითადი შეკითხვა, რომელიც საკუთარ თავს უნდა დავუსვათ (Stanborough, 2020):
გაითვალისწინეთ, რომ ეს მეთოდი ასევე გეხმარებათ ამოიცნოთ რეალური პრობლემები და გაანალიზოთ რეალური საფრთხეები. ხშირად აზრები, რომლებიც შფოთვას იწვევს რაციონალურია. ასეთ დროს შეგიძლიათ გამოიყენოთ კიდევ ერთი მეთოდი “პრობლემის გადაჭრის სტრატეგიის შესახებ”.
ეს სტრატეგია იყოფა რამდენიმე ეტაპად. მას შემდეგ რაც გავაანალიზებთ, რომ ჩვენი შიში რაციონალურია, საჭიროა ჩამოვწეროთ იდეები, თუ რისი გაკეთება შეგვიძლია პრობლემის მოსაგვარებლად, ყველა შესაძლო ვარიანტი რაც თავში მოგვდის. შემდეგ თითოეული ვარიანტის პლუსებს და მინუსებს ჩამოვწერთ, როგორც სუბიექტურს ასევე ობიექტურს. ეს საშუალებას მოგცემთ აარჩიოთ პრობლემის მოგვარების ყველაზე მომგებიანი ვარიანტი. შემდეგ ახდენთ ამ ვარიანტზე კონცენტრირებას, და აღნიშნავთ, რომ ამ კონკრეტულ მომენტში ხართ ნულოვან A წერტილში და თქვენი მიზნის მისაღწევად უნდა აღმოვჩნდეთ საბოლოო B წერტილში. ამ გზას ყოფთ რამდენიმე ნაბიჯად, 10-20-100, და თანდათან იწყებთ ამ ნაბიჯების შესრულებას.
ეს მეთოდი გამოადგება ადამიანებს, რომლებსაც შფოთვით აშლილობასთან ერთად აქვთ პიროვნული აშლილობაც (დაახლოებით 40% ადამიანებისა, რომლებსაც აწუხებთ შფოთვითი აშლილობა, ასევე აქვთ პიროვნული აშლილობაც). როგორც წესი ეს არის ამრიდებლური პიროვნული აშლილობა, დამოკიდებული პიროვნული აშლილობა, ობსესიურ-კომპულსური პიროვნული აშლილობა. ეს ნიშნავს, რომ ადამიანს კონკრეტული სასიცოცხლო მნიშვნელობის ჩვევები არ აქვს კარგად განვითარებული. ამიტომ “პრობლემის გადაჭრის სტრატეგიის” მეთოდი ხშირად ორიენტირებული იქნება, რომელიმე მნიშვნელოვანი ჩვევის გამომუშავებისკენ, მაგალითად კომუნიკაციის, დამოუკიდებლობის, სტრესის გამძლეობის.
მესამე მეთოდი, რომელიც გვეხმარება სწორად ვიმუშაოთ ჩვენს შფოთვაზე არის “კატასტროფული სცენარის მეთოდი”.
ამ მეთოდის გამოყენებით ადამიანი იძენს ტოლერანტობას შფოთვის მიმართ, ანუ სწავლობს შფოთვასთან მარტივად გამკლავებას და შიშის დაძლევას. ამ მეთოდის დროს ადამიანი წარმოიდგენს ყველაზე ცუდ ვარიანტს მოვლენების განვითარების. მაგალითად თუ გეშინიათ გაკოტრების თქვენ მაქსიმალურად ცდილობთ წარმოიდგინოთ თუ როგორ დაკარგეთ სამსახური, როგორ დარჩით შემოსავლის გარეშე, არ გაქვთ არც ოჯახის არც მეგობრების დახმარების იმედი. ანუ წარმოიდგენთ ყველაფერს რისიც გეშინიათ. კატასტროფლი სცენარის წარმოდგენაში დაგეხმარებათ 4 ძირითადი შეკითხვა:
მეოთხე მეთოდი არის იმ სიტუაციების იერარქიის შემქნა, რომლებსაც გავურბივართ შფოთვითი აშლილობის გამო. ვიწყებთ ყველაზე ნაკლებად საშიში სიტუაციებით და მივდივართ ყველაზე საშიშ სიტუაციებამდე. როდესაც უკვე გავლილი გაქვთ ამ სტატიაში მოყვანილი ნაბიჯები, თანდათან იწყებთ ამ სიის სიტუაციების შესრულებას და ამით აღმოვფხვრით ჩვენს ამრიდებლურ ქცევას. მაგალითად თუ თავშეყრის ადგილების გეშინიათ, თანდათან იწყებთ ასეთ ადგილებში სიარულს. თუ აგორაფობია გაწუხებთ თავიდან მიდიხართ უახლოეს მაღაზიაში, როდესაც ეჩვევით მიდიხართ ახალ დისტანციაზე და ა.შ. მაგრამ ამ მეთოდის გამოყენება არ შეიძლება წინა მეთოდების დამუშავების გარეშე. თანდათან ამზადებთ საკუთარ თავს.
მესამე ნაბიჯი არის პოზიტიური აზროვნების განვითარება
თუ თქვენ გაწუხებთ შფოთვითი აშლილობა, ცხოვრების დიდ ნაწილს ატარებთ “მინუსებში”. რას ნიშნავს ეს? შფოთვა ნეგატიური ემოციაა, ამიტომ გამოდის, რომ როდესაც შფოთვითი აშლილობა გვაქვს ვცხოვრობთ -10 იდან (პანიკური შეტევის მომენტი) 0-მდე. რა თქმა უნდა, ხანდახან განვიცდით სიხარულსაც და დადებით ემოციებს, მაგრამ ეს არ ხდება თავისუფლად, არამედ თან ახლავს დაძაბულობის შეგრძნებაც და ნულოვან დონეს ვერ ვცდებით. პოზიტიური ემოციები ამ დროს შეგვიძლია შევადაროთ სუსტ იმპულსებს, ხოლო შფოთვა ძლიერს.
ძალიან ხშირად ადამიანები, რომლებსაც აწუხებთ შფოთვით აშლილობა, განიცდიან არა მხოლოდ შფოთვის შიშს, არამდე პოზიტიური ემოციების შიშსაც. სიხარულის, სიყვარულის განცდის შიში, შიშს დაინტერესდნენ რაღაცით, გამოხატონ ცნობისმოყვარეობა, რადგან ისინი თვლიან, რომ სამყარო საშიშია და საჭიროა სულ ფრთხილად და ყურადღებით იყვნენ. ეჭვი ეპარებათ საკუთარ შესაძლებლობებში, საკუთარ თავს აღიქვამენ სუსტ არსებად, რომელსაც არ შეუძლია გაუმკლავდეს პრობლემებს და მიაღწიოს წარმატებას. ამიტომ მესამე ნაბიჯი არის პოზიტიური აზროვნების განვითარება, როდესაც ჩვენ ვსწავლობთ განვთავისუფლდეთ პოზიტიური ემოციების განცდის შიშისგან და ვსწავლობთ არ მხოლოდ ნეგატიური აზრების ფორიმირებას, არამდე პოზიტიურისაც.
პოზიტიური აზროვნებით გამოწვეული შიში ნორმალურია იმ შემთხვევაში თუ ჩვენ არ გვაქვს გავლილი პირველი და მეორე ნაბიჯი. შეუძლებელია ამ ორი ნაბიჯის გავლის გარეშე გარდავქმნათ ჩვენი ნეგატიური აზრები პოზიტიურად.
ეს არის დამასრულებელი ეტაპი და არავითარ შემთხვევაში პირველი.
პირველი სავარჯიშო - სწავლობთ თქვენი მიღწევების და პოზიტიური მხარეების შემჩნევას, ასევე სხვა ადამიანებშიც ეძებთ დადებით მხარეეებს. ყველაზე დიდი და სიღმისეული შიში არის არა პრობლემემების წარმოშვების შიში, არამედ შიში იმისა, რომ როდესაც პრობლემის წინაშე დავდგებით ვერ გავუმკლავდებით. მიტომ თუ ჩვენ გვექნება ერთგვარი სია იმ პრობლემებისა, რომლებთან გამკლავებაც უკვე მოვახერხეთ ეს დაგვეხმარება საკუთარი თავის რწმენის განვითარებაში. მაგალითად, ის თუ როგორ შეძელით წარმატებით სკოლის ან უნივერსიტეტის დასრულება, როგორ წარმოგედგინათ რაღაც კატასტროფული და ახლა 5 წლის შემდეგ მიხვდით, რომ საშიში სრულებით არ იყო და გეცინებათ კიდეც ამაზე, როგორ გეშინოდათ მარტო დარჩენის და უკვე მესამე წელია დამოუკიდებლად ცხოვრობთ, როგორ გეშნოდათ მშობიარობის და ახლა უკვე 2 შვილის დედა ხართ და ასე შემდეგ. თუ პანიკური შეტევა დაგემართებათ და თქვენს "ყულაბაში' იქნება რამდენიმე ესეთი “გამარჯვების” ისტორია თქვენ უფრო მარტივად შეძლებთ მათ მიგნებას, რაც დაგეხმარებათ შეტევის მოგერიებაში.
მეორე სავარჯიშო - სურვილის ჩაფიქრება - სწავლობთ მისცეთ საკუთარ თავს უფლებას გვოქნდეს სურვილები, და უშვებთ, რომ ეს სურვილები და მიზნები ასრულებადი და მიღწევადია. ასევე სწავლობთ თქვენი სურვილების ფორმულირებას რაც შეიძლება მკვეთრად და კონკრეტულად. მაგალითად “მინდა ყველაფერი კარგად იყოს” არის აბსტრაქტული სურვილი, რომელიც რეალურად არაფერს გვაძლევს, არ არსებობს მოქმედების გეგმა, ხოლო “მინდა ვიყო ჯანმრთელი” ან “მინდა მქონდეს კარგი ხელფასი” გვიბიძგებს იმისკენ, რომ ყურადღება მივაქციოთ საკუთარ ჯანმრთელობას და შევიმუშაოთ გეგმა წამრატების მისაღწევად. მას შემდეგ რაც თავს უფლებას მივცემთ წარმოვიდგინოთ ჩვენი პოზიტიური მიზნები უფრო გვიმარტივდება დავტკბეთ საკუთარი მიღწეული წარმატებით. ასევე ვსწავლობთ შევამჩნიოთ ის შესაძლებლობები, რომლებიც მიგვიყვანს მიზნის მიღწევამდე.
ასევე გირჩევდით ჯონ კეჰოს წიგნის წაკითხვას “ქვეცნობიერ ყველაფერი შეუძლია” (Mind Powe. Subconsciuos Mind Can Do Anything - John Kehoe). მიუხედავად იმისა,რომ ეს წიგნი ცოტა არაადეკვატურად გამოიყურება ეზოთერიკის ხარჯზე, მე პირადად ამ წიგნში ძალიან მომეწონა ძალიან კონკრეტული სავარჯიშოები, რომლებიც გვეხმარება პოზიტიური აზროვნების განვითარებაში.
და ბოლოს, მნიშვნნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ნებისმიერი ემოციის დასაბამი ჩვენი გავლილი ცხოვრებით მიღებულ გამოცდილებებში. საკუთარი ისტორიის გაანალიზება მაგალითად ფსიქოანალიტიკური პროცესის დროს გვაძლევს საშუალებას ვიპოვოთ სწორედ მიზეზები, რომლებიც დღევანდელ ცხოვრებაში იწვევენ ჩვენში შფოთვასა და შიშს. ეს რა თქმა უნდა არ არის მარტივი, და შესაძლოა ბევრ წინააღმდეგობას წავაწყდეთ ამ გზაზე, თუმცა ცვლილებები მხოლოდ საკუთარი წარსულის გაცნობიერებით მიიღწევა.
ამ სტატიაში განვიხილავთ 3 ძირითად ნაბიჯს შფოთვითი აშლილობისგან გასათავისუფლებლად.
გამოვიყენებთ კონცეფციას, რომ ყველა ემოცია ინტენსიობის მიხედვით შეიძლება გადანაწილდეს შკალაზე 0-10 მდე.
1 ნაბიჯი - უნდა ვისწავლოთ როგორ შევამციროთ ყველაზე მწვავე და ინტენსიური პანიკური შეტევა (მაჩვენებლით 8-10). ვისწავლით როგორ შევძლოთ საკუთარი თავის დამშვიდება.
2 ნაბიჯი - (ჩვენი სამუშაოს ძირითადი ნაწილი) - ვისწავლით მუშაობას საშუალო ინტენსიობის შფოთვასთან (4-7 ქულა).
3 ნაბიჯი - 1-3 მდე ინტენსიობის შფოთვის შემცირება, მუშოაბა ჩვენი ყველა ემოციის დაბალანსებაზე და რაც მთავარია როგორ დავიწყოთ პოზიტიურად აზროვნება.
ნაბიჯი პირველი - როგორ შევაჩეროთ დამოუკიდებლად ყველაზე მწვავე პანიკური შეტევა, თანაც ისე, რომ შევამციროთ არა მხოლოდ მისი ინტენსიობა, არამდენ სიხშირე (რომ ისინი აღარ განმეორდნენ).
როდესაც განვიცდით შფოთვას საშუალოდ სიმძლავრის მაგალითად 4-7 მდე, შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ, რომ წელამდე შევტოპეთ ოკეანეში, ასეთ დროს ჯერ კიდევ შეგვიძლია სიტუაციის კონტროლი, მაგრამ როდესაც განვიცდით უფრო მძლავრ შფოთვას 8-10 - თითქოს ვიძირებით ოკეანეში, ან თითქოს ძალიან, ძალიან დავპატარავდით და წყლით სავსე ჭიქაში აღმოვჩნდით. ერთადერთი საშუალება საკუთარი თავი ვიხსნათ ამ ტიტუაციიდან არის გავხდეთ ამ ჭიქაზე მეტი, გავზარდოთ საკუთარი თავი და ამით შევამციროთ შფოთვითი ოკეანის მასშტაბი. ადამიანებისთვის, რომლებსაც არ აწუხებთ შფოთვითი აშლილობა ამის გაკეთება ძალიან მარტივია, რადგან მათ შეუძლიათ დროულად შეჩერდნენ, რადგან კარგად აქვთ განვითარებული ‘ფსკერის შეგრძენება’.
ვისწავლით, თუ როგორ შევძლოთ დროულად შეჩერება, როგორ შევიგრძნოთ ეს “ფსკერი”, გავიგოთ რას ნიშნავს ეს და როგორ მოქმედებს.
- საჭიროა ყურადღება მივაქციოთ შფოთვას. შევიგრძნოთ და აღვიქვათ ჩვენი მდგომარეობა და ემოცია. მოვახდინოთ ემოციის ვერბალიზაცია - მაგალითად: "მე ახლა მაქვს პანიკური შეტევა". რაციონალიზაცია ჩვენი მეგობარია ასეთ დროს. როდესაც მოვლენებს სახელს ვარქმევთ ჩვენი გონება აანანლიზებს რა ხდება მის თავს, რომ მე ვარ მე, ხოლო მდგომარეობა რაშიც ახლა ვიმყოფები არ არის მსოფლიოს აღსასრული, არამედ არის პანიკური შეტევა (ჩვენ არ ვკდვებით, არც უფსკრულში ვიჩეხებით ), რომელიც ჩემი შინაგანიდან გამომდინარეობს.
- შემდეგ უკვე ვიწყებთ შიშთან მუშაობას, მის განეიტრალებას. როდესაც განვიცდით პანიკურ შეტევას და არ გვსურს გავაანალიზოთ რა ხდება ჩვენ თავს, უფრო და უფრო ვაძლიერებთ ფიქრებს, რომ ეს არის კატასტროფა, რომ ამ პრობლემას ვერ გავუმკლავდებით. რაზე ვფიქრობთ რპანიკური შეტევისას? "მე ახლა მოვკვდები", "გონებას დავკარგავ", "ჭკუიდან შევიშლები", "ეს არასდროს დასრულდება"… ანუ ჩვენ შფოთვას კიდევ მეტი და მეტი ნეგატიური მომენტი ემატება. როგორ დავმშვიდდეთ? - შფოთვის ნორმალიზებით. რა უნდა გავაკეთოთ ამისთვის? ჩვენ შფოთვას შევმატოთ პლუსები . მაგალითად, "ეს არის პანიკური შეტევა, მაგრამ ეს არ არის საშიში, ეს უკვე მქონდა და ვიცი რასაც ნიშნავს, ადრე გადამიტანია და ახლაც გადავიტან, ადრე ხომ არ მოვკვდი და არც ახლა მოვკვდები".
ამას რა თქმა უნდა ვარჯიში სჭირდება, რომ გამოვიმუშაოთ ჩვევა. შეიძლება პირველივე ჯერზე არ გამოგვივიდეს, მაგრამ აუცილებლად უნდა გავაგრძელოთ ვარჯიში, ჩვევის გამოსამუშავებლად, რათა შემდეგ გამოვიყენოთ კრიტიკულ მომენტში.
მოკლედ, უნდა ვისწავლოთ საკუთარი თავის დამშვიდება, რათა შევძლოთ გაანალიზება, რომ რაც ახლა ჩვენ თავს ხდება ნორმალურია, ჩვენც ნორმალურები ვართ. ზუსტად ასე იქცევიან ადამიანები, რომლებსაც არ აწუხებთ შფოთვითი პრობლემები.
სავარჯიშო - კონცენტრირება, აქ და ახლა.
როგორც წესი, როდესაც პირველად შევიგრძნობთ ძლიერ შფოთვას/პანიკურ შეტევას გვეჩვენება, რომ უკვე ჩავიდინეთ რაღაც ფატალური შეცდომა, რომლის გამოსწორება შეუძლებელია და წინ მხოლოდ კატასტროფა გველის, ან გვაქვს ძლიან ძალიან დიდი შიში მომავლის, რადგან არ ვიცით რა იქნება შემდეგ და როგორ უნდა მოვიქცეთ, როგორ უნდა გადავრჩეთ.
როგორც ვხედავთ ჩვენი ფიქრები კონცენტრირდება ან მომავალზე ან წარსულზე, ამიტომ საჭიროა ნელ-ნელა ვკონცენტრირდეთ რა ხდება აქ და ახლა. ვაძლევთ საკუთარ თავს პაუზის და სულის მოთქმის საშუალებას. მაგალითად მედიტაცია და რელაქსაცია კარგი საშუალებაა წინასწარ მოვემზადოთ ასეთი კრიტიკული სიტუაციითვის.
რას გვასწავლის მედიტაცია?
ვკონცენტრირდეთ იმაზე, თუ რა ხდება აქ და ახლა და აღვიქვათ რეალობა შეფასების გარეშე. ასევე შევაჩეროთ ნეგატიური ფიქრების ნაკადი, ავღნიშნოთ რომ ეს ნეგატიური ფიქრებია და კრიტიკულად მივუდგეთ.
რას გვასწავლის რელაქსაცია?
დავმშვიდდეთ ფიზიკურად. როდესაც ვაკეთებთ სარელაქსაციო სავარჯიშოებს კონცენტრირდით იმაზე, თუ რა ხდება აქ და ახლა, თქვენ ფიზიკურ შეგრძნებებზე, თქვენს ფიქრებზე, რაზე ფიქრობთ, როგორ მოძრაობთ, თითქოს საკუთარ თავს გვერდიდან უყურებთ, ირთვება თქვენი გონება და კრიტიკა და თქვენ უკვე გადადიხართ ზრდასრულ, დამკვირვებლის პოზიციაზე - მაგრამ შეფასების გარეშე. ასეთ დროს თქვენ თქვენს შფოთვას უკვე აღარ გაურბიხართ, ითმენთ, მაგრამ აღარ შფოთავთ, არამედ მშვიდად აკვირდებით საკუთარ თავს და პროცესში აღმოაჩენთ, რომ საშიში არაფერია.
ეს ინსტრუმენტები ძალიან კარგად მოქმედებს თუმცა არასტაბილურია.
გამოგვადგება თუ გვსურს ძალიან ძლიერი შფოთვის / პანიკის 8-10 შემცირება გვიდნა საშუალო ნიშნულამდე. მაგრამ შემდეგ აუცილებელია დავიწყოთ მუშაობა ფიქრებზე. თუ ამას არ გავაკეთებთ, ჩვენი საშუალო სიმძლავრის შფოთვა შეიძლება ისევ გაიზარდოს.
მაგალითად როდესაც ხელი ან ფეხი ამოგვივარდება, ადგილზე ჩასმა საკმარისი არაა, აუცილებელია დამუშავებ, შეხვევა. თუ ეს არ მოხდება თავიდან ამოვარდნის რისკი ძალიან მაღალია.
ამიტომ აუცილებელია მეორე ნაბიჯზეც გადავიდეთ.
შფოთვის ყველა ინტენსიოობას აქვს საკუთარი ინსტრუმენტები, რაზეც ვისაუბრეთ - დამამშვიდებელი - ეს სავარჯიშოები არის მხოლოდ იმისთვის, რომ შევამციროთ ძლიერი პანიკა.
მეორე ნაბიჯი - მიზანია განვთავისუფლდეთ შფოთვისგან ერთხელ და სამუდამომ.
ამისთვის საჭიროა ვისწავლოთ შფოთვის გამომწვევ ფიქრებთან და აზრებთან მუშაობა.
პირველი ნაბიჯი ყოველთვის შფოთვის აღქმაა, ხოლო შფოთვის გაცნობიერება უფრო დეტალური პროცესია.
- უნდა გავარკვიოთ რის გამოც ვნერვიულობთ, ანუ რა სიტუაცია ან გარემოება გახდა შფოთვის მიზეზი.
- უნდა გავაანალიზოთ და სწორი ფორმულირება მივცეთ იმ აზრებს, რომელიც გვაქვს შფოთვის მომენტში. ძალიან ბევრ ადამიანს უჭირს საკუთარი აზრების გაანალიზება და ვერბალიზაცია, რადგან მათ უბრალოდ არ აქვთ გამომუშავებული ეს ჩვევა. საჭიროა ყურადღება მივაქციოთ ჩვენს ფიქრებს და ვისწავლოთ საკუთარი აზრების მოსმენა. დავიწყოთ შეკითხვით: “რაზე ვფიქრობ ახლა?” - უნდა ვეცადოთ მაქსიმალურად კონკრეტულად გამოვხატოთ ჩვენი ფიქრები და დავაფიქსიროთ (შფოთვითი შეტევის ჩავლის შემდეგ კარგი იქნება ჩაიწერთ იმ ფიქრებს, რამაც თქვენი აზრით შფოთვა გამოიწვია).
წარმოიდგინეთ სიტუაცია, რომ მეგობარმა დაგპატიჟათ ისეთ ადგილას, სადაც ბერვი ადამიანი მოიყრის თავს, მაგალითად ისეთი ადამიანის წვეულებაზე, რომელსაც არ იცნობთ, არც სხვა სტუმრებს იცნობთ. ამ მომენტში გრძნობთ ღელვას. თუ ამ დროს დაუსვამთ თქვენს თავს შეკითხვას “რა მაწუხებს? რატომ ავღელდი?” შეიძლება შემდეგი პასუხების ვარიანტები ჩამოწეროთ:
მაგალითად:
- როგორ ვისაუბრებ ახალ ადამიანებთან, გამოვნახავ თუ არა მათთან საერთო თემას?
- იქნებ სხვები შეამჩნევენ, რომ ვნერვიულობ და მინდა მათი სიმპათია დავიმსახურო?
- იქნებ ვერ შევძლო მოდუნება და სხვა ადამიანებმა ჩემს გარამოცვაში ყოფნისას შებოჭილად იგრძნონ თავი?
- იქნებ ისეთი რაღაცები “წამოვაყრანტალო”, რაც შემდეგ ჩემი დაცინვის მიზეზი გახდება?
- იქნებ რამდენიმე ხუმრობაც დავისწავლო, რომ თავი უკეთესად წარმოვაჩინო? მაგრამ მაინც რომ ჩავფლავდე მერე?
- პანიკური შეტევა რომ დამეწყოს მომიწევს თავის ხელში აყვანა, რომ დავმშვიდდე, რომ ვერ შევძლო?
- თავი რომ შევირცხვინო მერე ამ სირცხვილის გრძნობას როგორ გავუმკლავდე? მომიწევს წინასწარ მომზადება, რათა უკეთ გავაკონტოლო საკუთარი თავი….
ერთ-ერთი მიზეზი იმისა, თუ რატომ გვეშინია ჩვენი შფოთვის გამომწვევი აზრების, არის ის, რომ არ ვიცით როგორ გავუმკლავდეთ მათ.
პირველი, რაც უნდა გავაკეთოთ ჩვენს გამოვლენილ შფოთვის გამომწვევ აზრებთან მიმართებაში, არის ის, რომ შევამოწმოთ არის თუ არა ეს აზრი ადეკვატური. რამდენად რაციონალურია და რამდენად ობიექტურიდ ასახავს რეალობას. ეს აზრები შეიძლება იყოს როგორც სრულიად ადეკვატური და რაციონალური, ისე ნაწილობრივ, ასევე საერთოდ არარაციონალურიც. ყველაზე ფართოგავრცელებული მეთოდი ამისათვის არის კოგნიტური რესტურქტურიზაციის მეთოდი .
აზრების რაციონალურობის და ადეკვატურობის შესამოწმებლად არსებობს 12 ძირითადი შეკითხვა, რომელიც საკუთარ თავს უნდა დავუსვათ (Stanborough, 2020):
- რა მიგვანიშნნებს იმაზე, რომ ჩვენი აზრები მართებულია და ასევე რა მიგვანიშნებს იმაზე, რომ ისინი რეალობას მოკლებულია?
- არსებობს თუ არა სხვა, ალტერნატიული ახსნა?
- რას იტყოდა ჩემს ადგილას სხვა ადამიანი (რომელიც თქვენი აზრით უკეთ უმკლავდება მსგავს სიტუაციებს)?
- რა უპირატესობები და ნაკლი აქვს ჩვენს აზრებს?
- ეს აზრი ემყარება ემოციებს, პირად შეგრძნებებს თუ რეალურ ფაქტებს?
- რა ლოგიკურ შეცდომებს შეიძლება ვუშვებდე?
- ხომ არ მავიწყდება რომელიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორის გათვალისწინება და ხომ არ ვანიჭებ უმნიშვნელო ფაქტებს გაცილებით დიდი მნიშვნელობას ვიდრე იმსახურებენ?
- ზედმეტად ექსტრემალურად ხომ არ ვაზროვნებ ამ სიტუაციაში - ყველაფრის ან არაფრის პრინციპით?
- ისეთ კითხვებზე ხომ არ ვცდილობ პასუხი ვიპოვო, რაზეც რეალურად პასუხი არ შეიძლება არსებობდეს. საკუთარი თავისგან იმაზე მეტს ხომ არ მოვითხოვ ვიდრე სხვა ადამიანებისგან?
- ხელოვნურად ხომ არ ვზრდი იმის შანსს, რომ აუცილებლად რაღაც ცუდი უნდა მოხდეს?
- თუ მოხდება ის რისიც მეშინია, რა იქნება ამაში ყველაზე საშინელი?
- ხომ არ ვიღებ პასუხისმგებლობას იმაზე რისი კონტროლიც არ შემიძლია?
გაითვალისწინეთ, რომ ეს მეთოდი ასევე გეხმარებათ ამოიცნოთ რეალური პრობლემები და გაანალიზოთ რეალური საფრთხეები. ხშირად აზრები, რომლებიც შფოთვას იწვევს რაციონალურია. ასეთ დროს შეგიძლიათ გამოიყენოთ კიდევ ერთი მეთოდი “პრობლემის გადაჭრის სტრატეგიის შესახებ”.
ეს სტრატეგია იყოფა რამდენიმე ეტაპად. მას შემდეგ რაც გავაანალიზებთ, რომ ჩვენი შიში რაციონალურია, საჭიროა ჩამოვწეროთ იდეები, თუ რისი გაკეთება შეგვიძლია პრობლემის მოსაგვარებლად, ყველა შესაძლო ვარიანტი რაც თავში მოგვდის. შემდეგ თითოეული ვარიანტის პლუსებს და მინუსებს ჩამოვწერთ, როგორც სუბიექტურს ასევე ობიექტურს. ეს საშუალებას მოგცემთ აარჩიოთ პრობლემის მოგვარების ყველაზე მომგებიანი ვარიანტი. შემდეგ ახდენთ ამ ვარიანტზე კონცენტრირებას, და აღნიშნავთ, რომ ამ კონკრეტულ მომენტში ხართ ნულოვან A წერტილში და თქვენი მიზნის მისაღწევად უნდა აღმოვჩნდეთ საბოლოო B წერტილში. ამ გზას ყოფთ რამდენიმე ნაბიჯად, 10-20-100, და თანდათან იწყებთ ამ ნაბიჯების შესრულებას.
ეს მეთოდი გამოადგება ადამიანებს, რომლებსაც შფოთვით აშლილობასთან ერთად აქვთ პიროვნული აშლილობაც (დაახლოებით 40% ადამიანებისა, რომლებსაც აწუხებთ შფოთვითი აშლილობა, ასევე აქვთ პიროვნული აშლილობაც). როგორც წესი ეს არის ამრიდებლური პიროვნული აშლილობა, დამოკიდებული პიროვნული აშლილობა, ობსესიურ-კომპულსური პიროვნული აშლილობა. ეს ნიშნავს, რომ ადამიანს კონკრეტული სასიცოცხლო მნიშვნელობის ჩვევები არ აქვს კარგად განვითარებული. ამიტომ “პრობლემის გადაჭრის სტრატეგიის” მეთოდი ხშირად ორიენტირებული იქნება, რომელიმე მნიშვნელოვანი ჩვევის გამომუშავებისკენ, მაგალითად კომუნიკაციის, დამოუკიდებლობის, სტრესის გამძლეობის.
მესამე მეთოდი, რომელიც გვეხმარება სწორად ვიმუშაოთ ჩვენს შფოთვაზე არის “კატასტროფული სცენარის მეთოდი”.
ამ მეთოდის გამოყენებით ადამიანი იძენს ტოლერანტობას შფოთვის მიმართ, ანუ სწავლობს შფოთვასთან მარტივად გამკლავებას და შიშის დაძლევას. ამ მეთოდის დროს ადამიანი წარმოიდგენს ყველაზე ცუდ ვარიანტს მოვლენების განვითარების. მაგალითად თუ გეშინიათ გაკოტრების თქვენ მაქსიმალურად ცდილობთ წარმოიდგინოთ თუ როგორ დაკარგეთ სამსახური, როგორ დარჩით შემოსავლის გარეშე, არ გაქვთ არც ოჯახის არც მეგობრების დახმარების იმედი. ანუ წარმოიდგენთ ყველაფერს რისიც გეშინიათ. კატასტროფლი სცენარის წარმოდგენაში დაგეხმარებათ 4 ძირითადი შეკითხვა:
- ყველაზე უარესი რაც შეიძლება მოხდეს - წარმოდგენის დროს თქვენ განიცდით ყველაზე ძლიერ შფოთვას - მაგალითად, "დავკარგე ერთადერთი შემოსავლის წყარო".
- რა არის ამ მოვლენის ყველაზე ნეგატიური ასპექტები - ასეთ დროს შფოთვას კიდევ უფრო ვაძლიერებთ - მაგალითად, "ვერ ვახერხებ ბინის ქირის და კრედიტის გადახდას, მაქვს პრობლემები ბანკში და მემუქრება სასამართლო".
- რას მოვიმოქმედებ ამ სიტუაციაში? მნიშვნელოვანია გაანალიზების პროცესის დროს განუწყვეტლივ მოვემზადოთ, შევქმნათ გეგმა ა, ბ, გ. გეგმის წინასწარ შეგდენა გვეხმარება შიშთან ბრძოლაში. როდესაც წინასწარ ვართ მზად კატასტროფისთვის, ზიანიც ნაკლებია. მაგალითად: მოვამზადოთ კარგი რეზუმე, დავიწყოთ ფულის შეგროვება “შავი დღისთვის” და ა.შ.
- კიდევ რისი გაკეთებაა შესაძლებელი? - არ ვწყვეტთ სიტუაციის გართულების სცენარის შემქნას და თანდათანობით ვცდილობთ ვიპოვით გამოსავალი ყველა პრობლემიდან. მაგალითად ჩვენს ახლობელს დასჭირდა მკურნალობა და ფული ჩვენი გადასახდელია, როოგრ ვიქცევით ასეთ დროს: ვიღებთ სესხს, ვიწყებთ დამატებით სამსახურს და ა.შ.
- გვასწავლის როგორ გავუმკლავდეთ შფოთვას. შფოთვის ხელოვნურად გამოწვევა გვაჩვევს მასთან განმკლავებას არა ჩავახშობის გზით, არამედ გაანალიზებით და გამოსავლის გზების ძიებით.
- კოგნიტური ამრიდებლობის მოშორება - როდესაც ჩვენ ყველაზე საშიშ ფიქრებს ვაანალიზებთ ბოლომდე ისინი აღარ არიან ისეთი საშიშები, როგორც თავიდან გვეჩვენებოდა. მნიშვნელოვანია თავიდან არ ავირიდოთ მსგავსი ფიქრები, რადგან ადრე თუ გვიან ფსიქიკიდან განდევნილი ნეგატიური ფიქრები ისევ გვიბრუნდება, ყველაზე არასახარბიელო მომენტში.
მეოთხე მეთოდი არის იმ სიტუაციების იერარქიის შემქნა, რომლებსაც გავურბივართ შფოთვითი აშლილობის გამო. ვიწყებთ ყველაზე ნაკლებად საშიში სიტუაციებით და მივდივართ ყველაზე საშიშ სიტუაციებამდე. როდესაც უკვე გავლილი გაქვთ ამ სტატიაში მოყვანილი ნაბიჯები, თანდათან იწყებთ ამ სიის სიტუაციების შესრულებას და ამით აღმოვფხვრით ჩვენს ამრიდებლურ ქცევას. მაგალითად თუ თავშეყრის ადგილების გეშინიათ, თანდათან იწყებთ ასეთ ადგილებში სიარულს. თუ აგორაფობია გაწუხებთ თავიდან მიდიხართ უახლოეს მაღაზიაში, როდესაც ეჩვევით მიდიხართ ახალ დისტანციაზე და ა.შ. მაგრამ ამ მეთოდის გამოყენება არ შეიძლება წინა მეთოდების დამუშავების გარეშე. თანდათან ამზადებთ საკუთარ თავს.
მესამე ნაბიჯი არის პოზიტიური აზროვნების განვითარება
თუ თქვენ გაწუხებთ შფოთვითი აშლილობა, ცხოვრების დიდ ნაწილს ატარებთ “მინუსებში”. რას ნიშნავს ეს? შფოთვა ნეგატიური ემოციაა, ამიტომ გამოდის, რომ როდესაც შფოთვითი აშლილობა გვაქვს ვცხოვრობთ -10 იდან (პანიკური შეტევის მომენტი) 0-მდე. რა თქმა უნდა, ხანდახან განვიცდით სიხარულსაც და დადებით ემოციებს, მაგრამ ეს არ ხდება თავისუფლად, არამედ თან ახლავს დაძაბულობის შეგრძნებაც და ნულოვან დონეს ვერ ვცდებით. პოზიტიური ემოციები ამ დროს შეგვიძლია შევადაროთ სუსტ იმპულსებს, ხოლო შფოთვა ძლიერს.
ძალიან ხშირად ადამიანები, რომლებსაც აწუხებთ შფოთვით აშლილობა, განიცდიან არა მხოლოდ შფოთვის შიშს, არამდე პოზიტიური ემოციების შიშსაც. სიხარულის, სიყვარულის განცდის შიში, შიშს დაინტერესდნენ რაღაცით, გამოხატონ ცნობისმოყვარეობა, რადგან ისინი თვლიან, რომ სამყარო საშიშია და საჭიროა სულ ფრთხილად და ყურადღებით იყვნენ. ეჭვი ეპარებათ საკუთარ შესაძლებლობებში, საკუთარ თავს აღიქვამენ სუსტ არსებად, რომელსაც არ შეუძლია გაუმკლავდეს პრობლემებს და მიაღწიოს წარმატებას. ამიტომ მესამე ნაბიჯი არის პოზიტიური აზროვნების განვითარება, როდესაც ჩვენ ვსწავლობთ განვთავისუფლდეთ პოზიტიური ემოციების განცდის შიშისგან და ვსწავლობთ არ მხოლოდ ნეგატიური აზრების ფორიმირებას, არამდე პოზიტიურისაც.
პოზიტიური აზროვნებით გამოწვეული შიში ნორმალურია იმ შემთხვევაში თუ ჩვენ არ გვაქვს გავლილი პირველი და მეორე ნაბიჯი. შეუძლებელია ამ ორი ნაბიჯის გავლის გარეშე გარდავქმნათ ჩვენი ნეგატიური აზრები პოზიტიურად.
ეს არის დამასრულებელი ეტაპი და არავითარ შემთხვევაში პირველი.
პირველი სავარჯიშო - სწავლობთ თქვენი მიღწევების და პოზიტიური მხარეების შემჩნევას, ასევე სხვა ადამიანებშიც ეძებთ დადებით მხარეეებს. ყველაზე დიდი და სიღმისეული შიში არის არა პრობლემემების წარმოშვების შიში, არამედ შიში იმისა, რომ როდესაც პრობლემის წინაშე დავდგებით ვერ გავუმკლავდებით. მიტომ თუ ჩვენ გვექნება ერთგვარი სია იმ პრობლემებისა, რომლებთან გამკლავებაც უკვე მოვახერხეთ ეს დაგვეხმარება საკუთარი თავის რწმენის განვითარებაში. მაგალითად, ის თუ როგორ შეძელით წარმატებით სკოლის ან უნივერსიტეტის დასრულება, როგორ წარმოგედგინათ რაღაც კატასტროფული და ახლა 5 წლის შემდეგ მიხვდით, რომ საშიში სრულებით არ იყო და გეცინებათ კიდეც ამაზე, როგორ გეშინოდათ მარტო დარჩენის და უკვე მესამე წელია დამოუკიდებლად ცხოვრობთ, როგორ გეშნოდათ მშობიარობის და ახლა უკვე 2 შვილის დედა ხართ და ასე შემდეგ. თუ პანიკური შეტევა დაგემართებათ და თქვენს "ყულაბაში' იქნება რამდენიმე ესეთი “გამარჯვების” ისტორია თქვენ უფრო მარტივად შეძლებთ მათ მიგნებას, რაც დაგეხმარებათ შეტევის მოგერიებაში.
მეორე სავარჯიშო - სურვილის ჩაფიქრება - სწავლობთ მისცეთ საკუთარ თავს უფლებას გვოქნდეს სურვილები, და უშვებთ, რომ ეს სურვილები და მიზნები ასრულებადი და მიღწევადია. ასევე სწავლობთ თქვენი სურვილების ფორმულირებას რაც შეიძლება მკვეთრად და კონკრეტულად. მაგალითად “მინდა ყველაფერი კარგად იყოს” არის აბსტრაქტული სურვილი, რომელიც რეალურად არაფერს გვაძლევს, არ არსებობს მოქმედების გეგმა, ხოლო “მინდა ვიყო ჯანმრთელი” ან “მინდა მქონდეს კარგი ხელფასი” გვიბიძგებს იმისკენ, რომ ყურადღება მივაქციოთ საკუთარ ჯანმრთელობას და შევიმუშაოთ გეგმა წამრატების მისაღწევად. მას შემდეგ რაც თავს უფლებას მივცემთ წარმოვიდგინოთ ჩვენი პოზიტიური მიზნები უფრო გვიმარტივდება დავტკბეთ საკუთარი მიღწეული წარმატებით. ასევე ვსწავლობთ შევამჩნიოთ ის შესაძლებლობები, რომლებიც მიგვიყვანს მიზნის მიღწევამდე.
ასევე გირჩევდით ჯონ კეჰოს წიგნის წაკითხვას “ქვეცნობიერ ყველაფერი შეუძლია” (Mind Powe. Subconsciuos Mind Can Do Anything - John Kehoe). მიუხედავად იმისა,რომ ეს წიგნი ცოტა არაადეკვატურად გამოიყურება ეზოთერიკის ხარჯზე, მე პირადად ამ წიგნში ძალიან მომეწონა ძალიან კონკრეტული სავარჯიშოები, რომლებიც გვეხმარება პოზიტიური აზროვნების განვითარებაში.
და ბოლოს, მნიშვნნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ნებისმიერი ემოციის დასაბამი ჩვენი გავლილი ცხოვრებით მიღებულ გამოცდილებებში. საკუთარი ისტორიის გაანალიზება მაგალითად ფსიქოანალიტიკური პროცესის დროს გვაძლევს საშუალებას ვიპოვოთ სწორედ მიზეზები, რომლებიც დღევანდელ ცხოვრებაში იწვევენ ჩვენში შფოთვასა და შიშს. ეს რა თქმა უნდა არ არის მარტივი, და შესაძლოა ბევრ წინააღმდეგობას წავაწყდეთ ამ გზაზე, თუმცა ცვლილებები მხოლოდ საკუთარი წარსულის გაცნობიერებით მიიღწევა.
სტატიის ავტორი: მაგდა ბერესტ
© All Right Reserved. My company Inc.
